(1)ေတာင္းဆုေပြလီ

အပ်ဳိေဖာ္ရြယ္မေစ႔ခင္ ကငယ္ဓေလ႔ေဂါရီ။                                                                                                               ဘယ္အေတြ႔ေလာကီကုိ ေဇာ မသီခင္က။                                                                                                                                  စံပၸါယ္ခက္ စုံႏွစ္ျပင္မငုံခင္အစ။                                                                                                                                           ပန္းဒြါဒႆ္ ဆင္႔စီငယ္မပြင္႔မီကာလ။                                                                                                                       က်င္႔၀သီစာဂႏွင္႔ ခါပထမသက္ရြယ္၊                                                                                                          ငယ္သြားေတြေၾကြမလဲခင္က ေမအျမဲခ်စ္ဘုိ႔ၾကံရြယ္။                                                                                              ကေလးစိတ္ဇာတ္မပ်ယ ္ခပ္ငယ္ငယ္စာမတတ္ခင္က။                                                                                                        ကညာနတ္ ေကာင္းမူ႔ေစတီ ေတာင္းဆုေပြလီ။                                                                                                                      စိ္တ္မွန္းနဲ႔ေမ ေက်ာက္ခ်ီတယ္ေသြေဖာက္ျပီနုိင္ဘဲမုိ႔ေလး။                                                                                                      

(ေတးထပ္ 1858ခုႏွစ္ ျမန္မာသကၠရာဇ္၁၂၂၀ခုႏွစ္) (ဒီေတးထပ္ေလးေတာ႔လွုိင္ထိပ္ေခါင္တင္က ကေနာင္မငး္သားကုိအပ်ဴိေတာင္မျဖစ္ေသးတဲ႔ အရြယ္ငယ္ ငယ္ကေလးတည္းကခ်စ္ခဲ႔ရတယ္ဆုိတာကုိ ေရးျပထားတဲ႔ ေတးထပ္ေလးပါ)

(2) ရဲပါေပ႔ဘုရား

ညဥ္႔ရုံေတာ္ အေျခပ်က္ေအာင္လ ေရႊလက္ႏွင္႔ဆြဲကာ၊                                                                                                        ေပြရက္ေပ႔ ပုလဲညွာရယ္ ရဲပါေပ႔ဘုရား။                                                                                                            အပါးကရံေရႊေတာ္ငယ္ေပ်ာ႔္ တေပ်ာ္ ႏုိးခုိက္ေလလား။                                                                                                       ေနႏြယ္ညြန္႔ သတုိးမွန္ရယ္ လူဆုိးဥာဏ္၀င္စား။                                                                                                   ျမတ္မယ္ေတာ္ဘုရားႏွင္႔ အမ်ားတုိ႔ သိမည္။ျ                                                                                   မသလြန္ေဗြအုံးေရႊႏွလုံးတုန္လွပါေတာ႔သည္။                                                                                                                          ငုိလုိက္လိမ္႔ ဖုန္းစည္ရယ္ ၾကာရွည္ရွည္စံမျမန္းပါႏွင္႔မွန္နန္းကေရႊနာရီေဆာ္ လင္းလုေပါ႔ေနာ္။                                                ႏွစ္ပါးလုံး အရွက္ေမွ်ာ္လွ်င္ထြက္ၾကြေတာ္မူအုံး ဖ်(ဖယာ႕)ေလး။

(ေတးထပ္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္1225။1863ခုႏွစ္) (ဒီေတးထပ္ေလးကလဲ လွုိင္ထိပ္ေခါင္တင္နဲ႔ ကေနာင္မင္းသား သမီးရီးစားဘ၀မွာ လွုိင္မင္းသမီးအေဆာင္ေတာ္ထဲကုိအခ်ိန္မေတာ္ေရာက္ေနတဲ႔အင္မတန္လက္ရဲဇက္ရဲနုိ္င္တဲ႔ မင္းသားကုိ ျပန္ဘုိ႔ေရးထားတဲ႔စာေလးပါ) (လာမေခ်ာလာႏွင္႔)ဆိုတဲ႔ အမူဖြဲ႔ေလးက ႏွစ္သက္စရာပါ။

လာမေခ်ာ႔လာႏွင္႔ တန္ေတာ႔ဖ်ာ႔း

ေရႊကိုယ္ ဘုန္းမုိမုိငယ္ မယ္ကလုိ ေမာင္မညွာလုိ႔ ေရွာင္ခြာစိမ္းရက္တယ္ေလး……….။

လွျမတ္စြာငယ္ မၾကာေစေၾကာင္း ေရႊစၾကၤာ ေညာင္းမည္လုိ႔ ေသာငး္လုံးမွန္ကူ။

ေရႊဗ်ာျငိမ္႔ႏွင္႔ ဆင္မိန္႔ေတာ္မူခဲ႔

ဒါရူလုံ႔ ေကဆံငယ္ တစ္ျပည္စံႏွစ္ျပည္ေမြ႔လို႔ သူေမ႔တယ္ေလး။

(ဒီစာေလးကလဲ အကိုေတာ္ မင္းတုန္းမင္းလုိ႔ မိန္းမေပြလြန္းတဲ႔ ကေနာင္မင္းသားကို အမူဖြဲ႔လုိက္တဲ႔ ခ်စ္စရာကဗ်ာေလးပါ၊)

“သံေ၀ဂ”

သူျဖဴလွ်င္အယူေျဖာင္႔နုိင္ငဲ႔ သူေမွာင္႔မွာစုိးမိတယ္။

ခြင္႔သနားရင္ျဖင္႔ ျမင္႔ဖ်ားမွာေဟမာႏွင္႔ ေခ်ာင္ေသလာ ေရႊ၀ါေကြ႔မွာ ေတာေမြ႔ေတာ႔မယ္။

မေသရုံေရႊဘုံၾကီးမွာလွ သစ္သီးနွင္႔ပြဲေတာ္ တယ္ ဖန္ျခယ္တဲ႔၀တ္လဲ။

ေမႊးလုိ႔ရယ္လွဳိင္ အုပ္လုံးစံပယ္ၾကိဳင္တဲ႔ ျမေကခုိင္မင္ရည္လ႔ဲကို ရွင္းမယ္ၾကံဆဲ။

(ဒါကေတာ႔ မိန္းမမ်ားတဲ႔ ကေနာင္မင္းသားေၾကာင္႔စိတ္ပူပန္ရ ေနာက္ လွဴိင္ထိပ္ေခါင္တင္ျပဳိင္ဘက္ ေမာင္းမမ်ားက ကုန္းေခ်ာေတာ႔ စိတ္ညစ္ရတယ္ဆုိေတာ႔ ေတာထြက္တာေကာငး္မလားလုိ႔ စိတ္ကူးယဥ္တဲ႔ကဗ်ာေလးပါ)

“မယ္ခုေမွ်ာ္(ခ) စိန္ျခဴးၾကာေညာင္”

စိန္ျခဴးၾကာေညာင္လေရာင္ေတြလင္းပါလုိ႔မွန္ေရႊျပဴ ျပတင္းရယ္က မယ္ခုေမွ်ာ္။

သုံးခ်က္စည္ေတာ္ ရုိက္ေဆာ္ညွင္းတယ္ေလး လင္းျပန္လုေနာ္။

သဇင္သင္းပါတဲ႔ခင္းျပန္႔ေပၚလာႏုိးငယ္မယ္ေမွ်ာ္လုိ႔ တကိုယ္ေတာ္ထူး။

ေထြရာစိတ္ကူးပါလုိ႔ ဖူးေရႊလက္တင္ျဖစ္ေရွးကုန္စင္ ဘ၀င္တုန္ေဆြးတယ္ေလး ေတြးၾကံလုိက္ရင္။

သစၥာေတာ္စူးပါေစ႔ ဆုိဦးကပင္ခင္ေလးကိုေမာင္ၾကင္ငဲ႔ သည္သက္တြင္ဘဲ။

ေနာင္ေသြမလႊဲပါဘု ယုံေတာ႔ေမ။ ျပဒုမေဘြသီဟာ တင္႔တယ္ တယ္ေလး မုိးညာျမင္႔ေန။

နတ္ေဒ၀ီျဖားေသာ္လည္း တပါးမေသြ ရွစ္ျဗဟၼာေခြ်ပါလုိ႔ ေအာင္ေဇယ်ာညႊန္း မတ္ေျခြေရႊ၀န္းငယ္ႏွင္႔ ေရသြန္းေတာ္ခံ။

မေဟသီမွန္ ေဒ၀ီတပ္တယ္ေလး ဦးဆယ္ထပ္ရံ။

သည္ထင္စားပါလုိ႔ ၾကင္အားငယ္သန္ ခုမ်ားမွာေတာ႔ သူတဥာဏ္ႏွင္႔ မူဟန္တျခား ျပဳေတာ္မူအားရန္ေကာ႔၊

မ်က္ထားေတာ္သုန္ မခ်စ္ျပင္ျပင္ မၾကင္ကိုယ္ေတာ္စိမ္းတယ္ေလး ပိန္းပိတ္လုိ႔မူန္။

(ဒီေဘာလယ္ကေတာ႔ လွဴိင္ထိပ္ေခါင္တင္အတြက္လူသိအမ်ားဆုံး ေဘာလယ္ျဖစ္ပါတယ္။ အင္မတန္ မိန္းမရွုပ္တဲ႔ ကေနာင္မင္းသား ကို ညည ေစာင္႔ရတဲ႔ အလြမ္းဖြဲ႔ေလးပါ)

“စိမ္းရက္သည္႔သဇင္ခက္”

ပံသုေသလာ ကြယ္ကာေပ်ာက္ခါမွ ေသြခြါေဖာက္မယ္ပ အုိသက္လ်ွာ။

ဆုိဘူးသည္႔တာ က်ိန္သစၥာဖ်က္တယ္ေလး ယြင္းေသြကြက္ရွာ။

(ဒါကေတာ႔ မိန္းမမ်ားတဲ႔ ကေနာင္မင္းသားကို သစၥာေဖာက္တာကိုေထာက္ျပတဲ႔ ေဘာလယ္ထဲက ပထမ တပုိဒ္ပါ)) “တကယ္မုန္းေတာ႔မွာလား(ခ) နာဂဆဒၵါန္”

နာဂဆဒၵါန္ သေႏၶ မွန္ႏွစ္ေပပ ခ်ိန္မွူးစစ္ပါတဲ႔ တိမ္ညြန္႔စံ

စက္သြားသီလ၀င္ စိန္ေရႊရုိးငယ္ႏွင္႔ေလး ဖု္ိးျပည္ထုိက္တန္။

ေရႊကိုယ္ေတာ္ဖုန္းမွာလ လက္သုံးေတာ္မွန္ မျခြင္းခ်န္ပါႏွင္႔ ရာသက္ပန္ေပါငး္ျမတ္ဥာဏ္ယူ၊

ေလာင္းပါလုိ႔ဆုေတာင္းပါတယ္ ရာဇဂုဏ္မာန္ ၾကိမ္ၾကိမ္ထပ္တယ္ေလး ပိုငး္သတ္မယ္ရြယ္။

တကယ္မုန္းေတာ႔မွာလား ေမာင္ဖုန္းၾကြယ္ ေရွာင္လႊဲငယ္ေသြဖယ္လုိ႔ မတာတြယ္ဘဲ။

ေရႊရင္ထဲမွာလ ေငြသဲဆုိင္ကြ်မ္းေခြလုယုိင္။

(ေဘာလယ္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၅။1863ခုႏွစ္) (ဒီေဘာလယ္ကေတာ႔ ကေနာင္မင္းသားနဲ႔လွဳိင္ထိပ္ေခါင္တင္ အခ်င္းမ်ားၾကတဲ႔အခါ ကေနာင္မင္းသားကစိတ္ဆုိးျပီး လက္သုံးေတာ္ဓါးနဲ႔ပိုင္းမယ္လုိ႔ ဓါးနဲ႔ရြယ္လုိက္တာေၾကာင္႔ ၀မ္းပမး္တနည္းနဲ႔စပ္ဆုိထားတာပါ။ ပထမတပုိဒ္ဘဲရွိပါေသးတယ္။)

“ဖူးေပြ႔လက္တင္”

ဖူးေပြ႔လက္တင္ ေတြ႔ျမင္ခ်င္ေရးငယ္ႏွင္႔ ေန႔စဥ္ပင္ေဆြးပါရ ေငးငုိမိမူိင္။

လဲမလုိ႔ သဲညဳိ႔ေခြယိုင္ မေျပႏုိင္မုန္းတယ္ေလး ရုံးညာသက္ပုိင္။

လက္သုံးေတာ္ဓါးကိုလ ေယာင္မွာကားကိုင္ ႏုိင္ခ်င္လုိ႔ဟုတ္ပါကဘဲ ႏုတ္အာရဲတယ္လုိ႔ အျပစ္တင္ မခ်စ္ျပင္ျပင္ ခ်စ္ရင္အက်ဳိးကိုေလး ျငဳိးမာန္ဖြဲ႔ဆင္။

နာဂဆဒၵါန္ကိုေျဖေသာ ေဘာလယ္ျမင္းစာေရးေမာင္ေမာင္ဘ (ေဘာလယ္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၅။1863ခုႏွစ္)

(ဒီေဘာလယ္ကေတာ႔ ကေနာင္မင္းက ရုတ္တရက္ အမ်က္ထြက္ျပီး လွဳိင္ထိပ္ေခါင္တကုိ ဓါးနဲ႔ပိုငး္မယ္လုိ႔ရြယ္လုိက္မိတာကိုေတာင္းပန္တဲ႔စာေလးပါ။ ကေနာင္မင္းက ျမင္းစာေရးေမာင္ေမာင္ဘကို သူ႔ကိုယ္စားေရးဖြဲ႔ခိုင္းထားတာပါ) တကယ္တမ္းေျပာရရင္ ေတာ႔ ေရွးကမင္းညီမင္းသားေတြကအေပ်ာ္အပါးေတြ မိန္းမကိစၥေတြနဲ႔အခိ်န္ကုန္ေနလုိ႔သာ ဒီလုိ္အေမွ်ာ္စိုက္သီခ်င္းေတြျဖစ္လာရပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ အႏုပညာေျမာက္တယ္လုိ႔ေတာ႔ခံစားရပါတယ္။ ေဘာလယ္ကို အမ်ဳးိမ်ဳးိအနက္အဓိပၸါယ္ဖြင္႔ၾကေပမယ္႔ျပင္သစ္ဘာသာစကား ေဘာလက္=ဇာတ္လမ္းပါ၀င္ေသာ ေတးကဗ်ာစာစု ကေနေမြးစားယူတယ္လုိ႔ေတာ႔ မွတ္ဘူးပါတယ္။

“ေၾကာင္းမခုိင္”

အပုပ္ခ်ိန္ကိုယ္ေတာ္ က်ျပီမုိ႔ ရုပ္အိမ္ေတာ္

ညဳိကာၾကြေသာ္လည္း ငုိေသာ္မွ မယ္မငုိ။

ကံတတ္ေလဘုဇရပ္မွာ ဧည္႔သည္ဆုံးသည္သို႔ ဘုန္းျပဳသကို။

ထီးျဖဴေတာ္ရွစ္ခ်က္က်င္းပါလုိ႔၊ ေက်ာက္နီတြင္ေရႊတညင္းရယ္နဲ႔ အမယ္မင္းသခင္႔ကိုယ္ေရႊဖုိႏွင္႔တင္ခ်င္သား။

ေၾကာင္းမခုိင္ မေပါငး္ပုိင္အေျခဆုိက္တာေၾကာင္႔ ႏွစ္ေလာင္းျပဳိင္ေသကာလုိက္ခ်င္ေပါ႔ ေသာင္းထုိက္ညွာဖြား။

(ေလးဆစ္ငိုခ်င္း ျမန္မာသကၠရာဇ္1228ခုႏွစ္။1863ခုႏွစ္) (ဒီကဗ်ာေလးကေတ႔ာကေနာင္မင္းသားလုပ္ၾကံခံရလုိ႔ကြယ္လြန္ခ်ိန္မွာစပ္ဆုိထားတာပါ။ အိမ္ေရွ႔မင္းသား က နန္းေတာ္အျပင္မွာလုပ္ၾကံခံရေတာ႔ နန္းတြင္းထဲကို မသြငး္ရဘူးနဲ႔တူပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔လည္း၀မ္းပမ္းတနဲစပ္ထားတာေလးပါ။ )

မန္းေလးေဂဇက္ ဆုိက္မွာ စာေရးေဖာ္ မေနာျဖဴေလးရဲ႕လွဳိင္ထိပ္ေခါင္တင္အေၾကာင္းေရးတာကိုဖတ္ရေတာ႔ ငယ္ငယ္တုန္းကဖတ္မိခဲ႔ ႏွစ္သက္ခဲ႔တဲ႔ လွဴိင္မင္းသမီးနဲ႔ ကေနာင္မင္းသားတုိ႔ ဘ၀နဲ႔တုိက္ရိုက္ပါတ္သက္တဲ႔ ေတးထပ္ေလးေတြရယ္ အျပန္အလွန္ေရးၾကတဲ႔ ေဘာလယ္ေတြကို သတိရမိတဲ႔အတြက္ က်ေနာ္အရင္က ဖတ္ခဲ႔တဲ႔ ဆရာျမေကတုရဲ႕ ကဗ်ာစာအုပ္ေလးကို ျပန္ရွာလုိ႔ စုျပီးျပန္တင္ေပးလုိက္ပါတယ္။ ဒီအထဲမွာပါတဲ႔ မယ္ခုေမွ်ာ္(ခ)စိန္ျခဳးၾကာေညာင္ေဘာလယ္ကေတာ႔ ျမန္မာအမ်ားစု သိလဲသိ ၾကားလဲၾကားဘူးတဲ႔ သီခ်ငး္ၾကီးျဖစ္ပါတယ္။ အဆုိေတာ္ၾကီး ေဒၚတင္တင္ျမ ျပန္လည္သီဆုိထားပါတယ္။ ကေနာင္မင္းနဲ႔လွဳိင္ထိပ္ေခါင္တင္တုိ႔ အဆင္မေျပျဖစ္ ခ်ိန္(အဓိကကေတာ႔ ကေနာင္မင္းမိန္းမမူ႔ေပြတာေၾကာင္႔ပါ) တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္အေျခအေနတင္းမာခ်ိန္မွာ စပ္ဆုိခဲတဲ႔ တကယ္မုန္းေတာ႔မွာလား(ခ)နာဂဆဒၵါန္ ဒီအေမးကို ျပန္ေျဖတဲ႔ ဖူးေပြ႔လက္တင္ ေဘာလယ္ (2)ပုဒ္ကေတာ႔ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး အျပန္အလွန္ေရးဖြဲ႔ထားၾကပါတယ္၊ ဒီႏွစ္ပုဒ္ကလဲ သီခ်င္းၾကီးအျဖစ္အေနနဲ႔ရွိပါတယ္။ ကြယ္လြန္သူမင္းသား သုေမာင္နဲ႔သင္းသင္းျမတ္တုိ႔ သီဆုိထားတယ္လုိ႔ထင္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင္႔ ေတာ႔ လွဳိင္ထိပ္ေခါင္တင္ ကို ဒီလုိ ကိုယ္ေရးကုိယ္တာနဲ႔ ပါတ္သက္တဲ႔ အခ်စ္အဖြဲ႔အႏြဲ႔ေတြပဲ ဖြ႔ဲဆုိသူထင္ရင္ေတာ႔ မွားပါလိမ္႔မယ္။ ဒါေပမယ္႔ လွဳိင္မင္းသမီး ေရးဖြဲ႔တာေတြကေတာ႔ အလြမး္ဖြဲ႔ေလးေတြမ်ားပါတယ္။ သူ႔ဘ၀ကလဲ အလြမ္းေတြနဲ႔ေ၀ေနရတဲ႔ဘ၀ပါ။ သူမယ္ေတာ္ မျမေလးကလဲ မငး္ျပစ္မင္းဒဏ္သင္႔တယ္။ ခင္ပြန္းက လုပ္ၾကံခံရတယ္။ သားေတာ္ျဖစ္တဲ႔ ထန္းတပင္မင္းသားကလဲ ကြပ္မ်က္ခံရရွာတယ္။ သူေရးဖြဲ႔ခဲ႔တဲ႔ (စြဲတဲ႔စိတ္ထား)(ေၾကကြဲေအာင္မဖန္ပါႏွင္႔)(ဆုိင္းရြာပါ႔ဘုရား-မုိးဘြဲ႔ေဘာလယ္) (ျပည္ေတာ္ျပန္)(ရြက္သစ္ေလာင္းခ်ိန္)(ဘမ္းပါ႔ေဖ)(၀ဋ္လုိက္တတ္တယ္)အစရွိတဲ႔ ရာသီဖြဲ႔အလြမ္းဖြဲ႔ စာသားႏုႏုရြရြေလးေတြကိုေရးဖဲြ႔တတ္သူလဲျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔စာေလးေတြက အသံထြက္ဖတ္ရင္ အင္မတန္ကိုလွပတဲ႔ ခံစားမူ႔ကိုရတာေတာ႔အမွန္ပါဘဲ။ အသံသာသာေတာ႔ ရြတ္ဆုိလုိ႔အင္မတန္ေကာင္းပါတယ္။ ပေဒသရာဇ္မင္းမ်ားအေၾကာငး္ေတြျဖစ္ေပမယ္႔ ေရွးေဟာင္းစာေပအေမြျဖစ္တာေၾကာင္႔ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္သင္႔တယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။.

ကိုေပါက္လက္ေဆာင္ အေတြးပါးပါးေလး