အေရွ႕ေက်ာင္းသား သူေတာင္းစား၊ လည္ေပၚေက်ာင္းသား အေကာင္းစား၊ ေက်ာက္မီးေသြးမို႕ မည္းသကို၊ တို႕ေက်ာင္းသားမို႕ ရဲသကို၊ ေဟ့လာေမာင္ရို႕ဝါး … ဟု အားရပါးရ ဆူညံစြာ ေအာ္ဟစ္ေျပးလႊားလာၾကေသာ ကေလးတစ္စုသည္ကား လည္ေပၚဘုန္းၾကီးေက်ာင္းသားကေလးမ်ား  ျဖစ္ၾက၏။ ၄င္းတုိ႕ ေက်ာင္းဘက္ တင္းခ်လယ္တစ္ခြက္ေလာက္အကြာတြင္ ခ်ည္လံုခ်ည္ကို ျပာတာကြင္းသိုင္း၍ သင္တုိင္းအကၤ်ီကို ေလ်ာ့ရိေလ်ာ့ရဲဝတ္လ်က္ ေခါင္းငိုက္စိုက္ႏွင့္ တစ္လွမ္းခ်င္းလွမ္းလာေနေသာ ေမာင္ခ်စ္သည္ ဧဝံေမသုတံ ဧကံ သမယံ ဟု တတြတ္တြတ္ ရြတ္လ်က္ရွိ၏။ ေဆးတစ္အိုးကၽြမ္းေလာက္အၾကာတြင္ အေရွ႕သို႕လွမ္းၾကည့္လိုက္ရာ ပန္းပုဆရာၾကီး ဦးေအာင္ခ်ာကေနဖ်င္းထဲ၌ ေက်ာင္းသားသူငယ္ခ်င္းမ်ား ဝိုင္းအံုေနသည္ကို ေတြ႕ရေလသည္။ မိမိသည္လည္း အေၾကာင္းကိုသိလိုေသာေၾကာင့္ ေျပးလႊားတုိးဝင္ၾကည့္ရႈေလ၏။

ဦးေအာင္ခ်ာသည္ ဆင္စြယ္မင္းသမီးရုပ္ကေလးတစ္ခုကို ထုလ်က္ရွိသည္။ ထုလုပ္စျဖစ္၍ ရုပ္လံုးေပၚရံုမွ်ပင္ ရွိေသးေသာ္လည္း အရုပ္ကေလးမွာ ႏြဲ႕ေႏွာင္းျဖဴေဖြး ခ်စ္စရာကေလးျဖစ္ေပ၏။ အတန္ၾကာေသာအခါ ေမာင္ေထြး၊ ေမာင္ေခြး၊ ဖိုးစ၊ ဖိုးလွ တို႕တစ္စု ထျပန္သြားေလ၏။ ေမာင္ခ်စ္ကား ေျမၾကီးေပၚတြင္ဒူးေထာက္၍ ကြပ္ပ်စ္ခါးပန္းတြင္ ေမးတင္ျပီးလွ်င္ အေငးသားၾကည့္လ်က္ပင္ ရွိေသး၏။

“ ဘၾကီးေအာင္၊ ဒီမင္းသမီးရုပ္ကေလးကို ဘယ္သူ႕ေပးဖို႕ ထုေနတာလဲဟင္” ဟု မ်က္စိကေလး ေပကလပ္လုပ္၍ ေမးေလ၏။ ေဆာက္ပုတ္ႏွင့္ ေဆာက္ကေလးကို အသာခ်၍ ေဆာက္ပံုးထဲတြင္ ေဆးလိပ္ကိုစမ္းေနေသာ ဦးေအာင္ခ်ာက ‘‘ ငါ့တူလိုခ်င္လို႕လား၊ ေငြတစ္က်ပ္ယူခဲ့ရင္ ဘၾကီးေပးမယ္၊ သိလား ” ဟု အမွတ္မဲ့ေျပာလိုက္ေသာအခါ မ်က္ေမွာင္ၾကဳတ္ရင္း ေခါင္းကုတ္လ်က္ ‘‘ ေငြတစ္က်ပ္ဆိုတာ ဘယ္ႏွျပားလဲ ဘၾကီးေအာင္ရဲ႕ ” ဟုေမးျပန္ေလ၏။ ပန္းပုဆရာၾကီးလည္း ေဆးလိပ္ကိုခ်၍ လက္ဝါးႏွစ္ဖက္ကို ေထာင္ျပလ်က္ ‘‘ ဆယ္ျပား၊ ဆယ္ျပား၊ ေျခာက္ခါ၊ ေနာက္ျပီးေတာ့ ေလးျပားထည့္၊ ေပါင္းေျခာက္ဆယ့္နဲ႕ေလးျပား။ အဲသည့္ေလာက္ကို တစ္က်ပ္ေခၚတယ္၊ ၾကားလား ” ဟု ကေလးသူငယ္မ်ားကို ခ်စ္ခင္ေသာဝါသနာရွိသည့္အတိုင္း စိတ္ရွည္လက္ရွည္ ေျခဟန္လက္ဟန္ႏွင့္ ရွင္းလင္းေျပာျပေလ၏။ ‘‘ ၆၄ ျပားေပးရင္ ကၽြန္ေတာ္ဒီအရုပ္ကေလးကို တကယ္ပဲရမလား။ ေနာက္ေတာ့မညာနဲ႕ေနာ္ ဘၾကီးေအာင္ ” ဟုေျပာရင္း ေယာင္ဆံျမိတ္ကေလးကို ခ်ာခ်ာလည္ေအာင္ ပတ္ရစ္လ်က္ အိမ္ရွိရာသို႕ ရႊင္လန္းဝမ္းေျမာက္စြာ ခုန္ေပါက္ေျပးလႊားသြားေလ၏။

ေမာင္ခ်စ္သည္ ေန႕လယ္ခ်ိန္ေက်ာင္းတြင္ မုန္႕ဝယ္စားဖို႕ မိခင္ကေပးလုိက္ေသာ တစ္ျပား၊ တစ္ျပားေသာအသျပာကို မသံုးရက္ မစြဲရက္ပဲ အကၤ်ီသင္ပုန္းေခါင္းတြင္ အေပါက္ငယ္ေဖာက္၍ စုထားသည္မွာ ေျခာက္ျပားမွ်ရေလ၏။ တစ္ထြာမွ်က်ယ္ေသာ မိမိဝမ္းေခါင္းသမုဒၵရာအတြက္မူကား ေန႕ဆြမ္းစားကုလားတက္ေခါက္တြင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးဦးေခမာေဝေသာ ငွက္ေပ်ာသီးတစ္လံုးႏွင့္ ေက်နပ္ဖူလံုလ်က္ရွိသည္။

ဆင္စြယ္ရုပ္ကေလးသည္ တစ္ေန႕တစ္ျခား သားနားေၾကာ့ရွင္း၍လာ၏။ သြားကေလးမ်ား ျပံဳးလိုက္ရန္ ဟန္ျပင္ေနေသာအသြင္သည္ အိပ္ေပ်ာ္ေနေသာညအခ်ိန္တြင္ပင္လည္း ေမာင္ခ်စ္၏ မ်က္လံုးတြင္းမွမထြက္။ ၾကည့္ရဖန္မ်ားေလ အရုပ္ကေလးမွာ လွလာေလ၊ လိုခ်င္စိတ္ပြားေလျဖစ္ရကား တစ္ေန႕မွ တစ္ျပားတစ္ျပား စုရသည္ကုိ အလြန္ဖင့္ေလး ၾကန္႕ၾကာသည္ဟု သိလာေလ၏။ ပိုက္ဆံရလိုလြန္း၍ ဥပုသ္ေန႕မ်ားကိုပင္ စာသင္ရက္ျဖစ္ပါေစေတာ့ဟု ဆုေတာင္းမိ၏။ တစ္ေပါက္တစ္လမ္းက ဘယ္နည္းႏွင့္ ပိုက္ဆံရေအာင္ ၾကိဳးစားရပါမည္နည္းဟု ၾကံစည္ျပန္၏။

ထိုစဥ္အခါက ကမာၻစစ္ၾကီးအတြင္းျဖစ္၍ ေက်ာက္တံအလြန္ရွား၏။ ေမာင္ခ်စ္သည္ အကိုၾကီးကိုသစ္၏ ေက်ာက္သင္ပုန္းကြဲမ်ားကို ေညာင္ေရအုိးစင္မွယူ၍ ညဥ္႕နက္သန္းေခါင္မေရွာင္၊ မႈိင္းတလူလူထြက္ေနေသာ ေရနံဆီမီးခြက္ၾကီးကို ထြန္းညွိလ်က္ ခၽြန္ထက္ေသာ ဖဲထီးသံေခ်ာင္းျဖင့္ ေက်ာက္တံတုိက္ေလ၏။ ေက်ာက္တံေရာင္း၍ ပိုက္ဆံေျခာက္ျပားရ၏။ ေက်ာင္းသားၾကီးဖိုးေတက အႏုိင္က်င့္၍ မေပးပဲထားခဲ့ေသာ အေၾကြးတစ္ျပားအတြက္ ေတြးမိတိုင္း ေဆြးမိ၏။

တစ္ဆယ့္ႏွစ္ျပားမွ် ရလာေသာအခါ အကၤ်ီသင္ပုန္းေခါင္းမွာ မဆန္႕ျပီျဖစ္၍ ႏွစ္ဖက္ပိတ္ ၾကေသာင္းဝါးတစ္ဆစ္တြင္ ထိပ္ကအေပါက္ေဖာက္ကာ ေဝလေခါင္း၊ ေဂ်ာ့ေခါင္း၊ နတ္ဖိုးခၽြန္း စေသာ တံဆိပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးခတ္ႏွိပ္ထားသည့္ ေၾကးျပား ၁၂ ျပားတိတိကို သြင္းေလွာင္သိုမွီးထားေလ၏။ ႏွစ္ဆန္းတစ္ရက္ေန႕တြင္ ေဒြးေလးညိဳ ခ်စ္စႏိုး၍ေပးေသာ၊ သူငယ္ေဖာ္ေမာင္ေထြးကအလုိက္ႏွစ္ျပားေပး၍ ပိုက္ဆံခ်င္းလဲစဥ္ မလဲရက္ပဲ တြယ္တာခဲ့သည့္ ထံုးအမွတ္ႏွင့္ ေဒါင္းပိုက္ဆံကေလးကိုလည္း ဖ်ာေအာက္မွထုတ္ယူ၍ ေၾကးျပားအေဖာ္မ်ားရွိရာ ေၾကးတုိက္အတြင္းသို႕ သြတ္သြင္းလိုက္ေလသည္။ ေၾကးျပားအေရအတြက္ကိုလည္း ဝါးေက်ာတြင္ စူးျဖင့္ျခစ္၍ မွတ္ထားေလ၏။ ပဲဟင္းခ်က္တဲ့ေန႕ကတစ္ျပား၊ ဘၾကီးထူး ကၽြဲေပ်ာက္တဲ့ေန႕က တစ္ျပား စသျဖင့္ လက္ေခ်ာင္းကေလးမ်ားကို ခ်ိဳးကာခ်ိဳးကာ ပိုက္ဆံစာရင္းတြက္ရစစ္ရသည္မွာ ေန႕စဥ္ႏွင့္အမွ်ျဖစ္၏။ ေရတံေလွ်ာက္ထဲမွာ ထားရေကာင္းႏိုးႏိုး၊ သေဘၤာၾကမ္းေပၚတြင္ ဝွက္ထားရလွ်င္ လံုႏိုးႏုိးႏွင့္ ပိုက္ဆံဗူးေနရာ က်ိတ္ေျပာင္းရသည္မွာလည္း အေမာပင္ျဖစ္၏။ အရုပ္ကေလးကို ရလာလွ်င္ ထည့္ထားဖို႕ရာ ထန္းရြက္ဖာေခ်ာကေလးကို အမ်ိဳးမ်ိဳး ျပဳျပင္ဆင္ယင္မြမ္းမံရသည္မွာလည္း မအားပင္ျဖစ္ေလ၏။

ေစ်းသည္ေဒၚခါဥ၏ ေတာင္းနီထဲ၌ အေငြ႕တေထာင္းေထာင္းႏွင့္ ေကာက္ဦးငခ်ိတ္ေပါင္းကို ျမင္ရေသာအခါ သြားရည္ယိုမိ၏။ သို႕ပါေသာ္လည္း ဝယ္မွရေသာ သြားရည္စာတုိ႕ကို သပိတ္ေမွာက္ေလ၏။ သူငယ္ေဖာ္တို႕ ဖန္ဒိုးဝယ္၍ ေဂၚလီရိုက္ေသာအခါ ကေလးတို႕ဘာဝ အမ်ားနည္းတူ ကစားလိုပါေသာ္လည္း မိမိတြင္ရွိရင္းစြဲ စည္ပတ္သံေခြအေဟာင္းၾကီးကို ေက်ာက္ဝိုင္းပတ္လည္တြင္ လွည့္ပတ္လ်က္ တစ္ေယာက္ထီးတည္း ေက်နပ္တင္းတိမ္ရေလေတာ့၏။ သို႕ျဖင့္ တစ္ျပားတိုးလွ်င္ တစ္မ်ိဳးဝမ္းသာလ်က္ စုေဆာင္းလာခဲ့ရာ ၃၄ ျပား စုမိေသာေန႕သို႕ ေရာက္လာေလသတည္း။

ညေနေလးနာရီ ေက်ာင္းလႊတ္ေခါင္းေလာင္းသံသည္ ေမာင္ခ်စ္၏ႏွလံုးေသြးကို ႏႈိးဆြလိုက္ေလ၏။ ဘုရားရွိခိုးဆံုးခါနီး “အာမ” .. ဆုိမိလွ်င္ပင္… “ဘေႏၱ” ကိုမေစာင့္ႏိုင္ပဲ ထ၍ေျပးေလရာ အေစာင့္ကိုရင္ၾကီးတစ္ပါးက အလ်င္လိုရေကာင္းမလားဟူ၍ ထိပ္ကို ေဂါင္ေဂါင္ျမည္ေအာင္ ေခါက္လိုက္၏။ အမႈမထားမိ၊ လမ္းတြင္ ခလုတ္တိုက္၍ ေျခမကြဲသြားေသာ္လည္း နာရမွန္းမသိ၊ ဦးေအာင္ခ်ာကနဖ်င္းနားေရာက္ေသာအခါ အတင္းတိုးဝင္သြားေလ၏။ ေဖာ့ဦးထုပ္ကိုေဆာင္း၊ ေဘာင္းဘီအျပာကိုဝတ္လ်က္ ကြပ္ပ်စ္ထက္တြင္ အခံ့သားထိုင္ရင္း မင္းသမီးရုပ္ကေလးကို ဘယ္ျပန္ညာျပန္ ပယ္ပယ္နယ္နယ္ကိုင္တြယ္ၾကည့္ရႈေနေသာ လူၾကီးတစ္ေယာက္ကို ျမင္မွသာ ကိုယ္ရွိန္သတ္၍ ေျပာေနၾကေသာ စကားကို ၾကားမိေလေတာ့၏။

‘‘ ဘယ့္နဲ႕လဲ ဆရာၾကီးရဲ႕၊ က်ဳပ္ေျပာတဲ့ အဖိုးနဲ႕ ေပးလိုက္မယ္မဟုတ္လား။ ခင္ဗ်ားတုိ႕အရပ္မွာ ဒီအရုပ္ကေလးနဲ႕ တန္တဲ့အိမ္ တစ္အိမ္မွ မရွိပါဘူး၊ ဝယ္ႏိုင္မယ့္လူလည္း ရွိမွာ မဟုတ္ဘူး”

‘‘ မွန္ပါ၊ ဝန္ေထာက္မင္းတို႕ဆိုရင္ေတာ့ အလကားေတာင္းလည္း ေပးရမွာပါပဲ။ ႏို႕ေပမဲ့ အေခ်ာသပ္အမႊန္းတင္ဖို႕ ေလးငါးရက္ေလာက္ဆိုင္းေစခ်င္ပါတယ္။ ျပီးလွ်င္ျပီးခ်င္း ဝန္ေထာက္မင္းတို႕ဆီကို လာျပီးပို႕ပါ့မယ္”

ထိုမွ်ကိုၾကားရလွ်င္ပင္ ေမာင္ခ်စ္၏ အသဲႏွလံုး အူသိမ္အူမတို႕သည္ ေၾကြက်မတတ္ ျဖစ္ေလ၏။ အရုပ္ကေလးကို အတင္းလု၍ ေျပးလိုေသာစိတ္ ေပၚလာေသာ္လည္း ဝန္ေထာက္မင္းဟု ၾကားရရံုမွ်ႏွင့္ပင္ ရင္ဒူးတုန္ေနရေသာ ေမာင္ခ်စ္မွာ အဘယ္သုိ႕ဝ့ံရဲပါအံ့နည္း။ ခါးၾကားကေျခာက္လံုးျပဴးေသနတ္သည္လည္း ေမာင္ခ်စ္၏အၾကံကို သိသည့္အလား ေမာင္ခ်စ္ဆီသို႕ စိမ္းစိမ္းလွည့္၍ ေျခာက္လွန္႕ေမာင္းႏွင္ေလ၏။ ဝဲလာေသာမ်က္ရည္ကို အႏိုင္ႏုိင္ထိန္း၍ မိမိဘက္သို႕ ေက်ာခိုင္းေနေသာ ဆင္စြယ္ေဒဝီကေလးအား ေနာက္ဆံုးၾကည့္ၾကည့္လ်က္ ထြက္လာေလ၏။ လမ္းၾကားငယ္တစ္ခုအတြင္းမွ ‘‘ဟိုေကာင္ကေလး ညိဳတိုတုိ၊ တုိ႕ကိုၾကိဳက္လို႕ငို၊ နင္ငိုေပမယ့္ အလကား၊ တို႕အေမက မေပးစား” ဟုထြက္ေပၚလာေသာ ေတးသံသည္ ေတးဆိုသူအား ႏွလံုးပြားဖြယ္ပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း ေမာင္ခ်စ္၏ ႏွလံုးသားကိုကား ဓားႏွင့္ ျမႊင္းလိုက္ေလေတာ့သတည္း။
၁၅ ရက္မွ်ၾကာေသာအခါ ေခါင္းထက္တြင္ တစ္ဘက္ကိုယ္စီတင္ထားေသာ မိန္းမၾကီးတစ္စုႏွင့္ ေယာက္်ားၾကီးတစ္ေယာက္တို႕ ေမာင္ခ်စ္တို႕၏ ေျခာက္ေသြ႕ေသာ ျခံကေလးအတြင္းသို႕ ဝင္သြားသည္ကို ျမင္ရပါသည္။ အိမ္ေရွ႕က ေခြးကတက္ကို တက္မိလွ်င္ပင္ ထုိင္ဖံုနား၌ မ်က္ရည္စက္လက္ ဦးဆံဖားလ်ားႏွင့္ထုိင္ေနေသာ မိန္းမတစ္ဦးသည္ ေယာက္်ားၾကီး၏ ေျခစံုကို ေျပးဖက္လ်က္ ‘‘အမယ္ေလး ကိုရင္ေအာင္ရဲ႕၊ ေမာင္ခ်စ္ျဖစ္ပံုေတြ ျမင္ဝံ့ေသးရဲ႕လားရွင့္၊ ေမာင္ခ်စ္ေရ၊ အေမ့သားၾကီးရဲ႕၊ အေမလိုက္ခဲ့မယ္ကြဲ႕ေနာ္၊ ဟီးဟီး” ဟု ဟစ္ေအာ္ေျပာဆို ငိုေၾကြးျမည္တမ္းေလ၏။ ဦးေအာင္ခ်ာလည္း ေမာင္ခ်စ္အေလာင္းနားတြင္ မလႈပ္မယွက္ထုိင္ေနေသာ ေမာင္ခ်စ္၏ဖခင္အား ‘‘ဘယ့္ႏွယ္ျဖစ္ရတာလဲ ေမာင္ဖိုးေငြရဲ႕၊ ကိုရင္လည္းျမိဳ႕တက္သြားတာ ၁၄-၅ ရက္ၾကာသြားလို႕ ဘာသတင္းမွ မၾကားမိဘူး။ အခုျပန္ေရာက္ေရာက္ခ်င္းပဲ အိမ္မွာထိုင္ေတာင္ မထိုင္ခဲ့ဘဲ ေျပးလာခဲ့တာပဲကြဲ႕” ဟုေျပာေလ၏။ “ကိုရင္ရယ္၊ ဘာေရာဂါရယ္လို႕လည္း မေျပာတတ္ပါဘူး။ တမႈိင္မႈိင္တေတြေတြနဲ႕ ထမင္းမစား ဟင္းမစား၊ တစ္ခါတစ္ေလ သူ႕အေမေကၽြးလို႕ ဆံျပဳတ္ကေလးတစ္ဇြန္းေလာက္ ဝင္သြားေပမဲ့ ခ်က္ခ်င္း အန္ပစ္လိုက္တာပဲ။ ပေယာဂဆုိလို႕ ဆရာၾသ ေခၚျပတာလဲ ဘာမွမထူးျခားပါဘူး။ ကေလးကို ညွဥ္းဆဲသလိုသာ ျဖစ္ေနတာပဲ၊ ေမးလုိ႕လညး္ မေျပာဘူး၊ မေန႕ညကေတာ့ သူ႕အေမကိုေခၚျပီး သူစုထားတဲ့ ပိုက္ဆံ ငါးမူးႏွစ္ျပားကို သူ႕ဆရာေတာ္အား လွဴလိုက္ပါလို႕ မွာျပီး ကိုရင္ေအာင့္ကို ေမးေတာ့တာပဲ။ ျမိဳ႕သြားတယ္လို႕ေျပာေတာ့ အတန္ၾကာၾကာ ဘာမွမေျပာဘဲေမာေနျပီး၊ ဘၾကီးေအာင္ညာတယ္ လို႕ မပီတပီေျပာရင္း အသက္ေပ်ာက္သြားတာပဲ” ဟုေျပာ၍ လံုခ်ည္စျဖင့္ မ်က္္ရည္သုတ္ေလ၏။ ဦးေအာင္ခ်ာလည္း စဥ္းစား၍ အေၾကာင္းကိုရိပ္မိေသာအခါ မ်က္ႏွာညွိဳးငယ္သြားေလေတာ့သတည္း။

ယခုအခါတြင္ကား ရြာကေလးအေနာက္ဖက္ ႏြားစားက်က္အနီး ထိန္ပင္ၾကီးေတာင္ယြန္းယြန္းရွိ သခၤ်ိဳင္းကုန္းထက္တြင္ ထီးတည္းေသာ အုတ္ဂူကေလးတစ္ခုကို ေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။ အခ်စ္ဂူဟူ၍၄င္း၊ ေမာင္ခ်စ္ဂူဟူ၍၄င္း အမည္ႏွစ္မ်ိဳးျဖင့္ေခၚၾကရာ မည္သည္ကို အမွန္ဟူ၍ မေျပာႏိုင္ပါ။ ဂူကေလး၏ အေရွ႕မ်က္ႏွာလိုဏ္ေပါက္ကေလးထဲတြင္ ကၽြဲေက်ာင္းသား ႏြားေက်ာင္းသားတုိ႕၏လက္ခ်က္ေၾကာင့္ က်ိဳးပဲ့ပ်က္စီးေနေသာ အရုပ္ကေလးတစ္စံုကို ေတြ႕ႏိုင္ပါေသးသည္။ လိုဏ္ဝအဂၤေတတြင္ သြင္းႏွံထားေသာ ေက်ာက္ျပားငယ္ထက္တြင္ကား “လို၍မရေသာ ဆင္းရဲ” ဟု စာတန္းထိုးထားပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ဘိုးေအအား ေမးျမန္းၾကည့္ရာ လြန္ခဲ့ေသာသံုးႏွစ္ေလာက္က ပ်ံေတာ္မူသြားေသာ ေတာထြက္ၾကီး ဦးဣႏၵ ၏ လက္ရာျဖစ္သည္ဟု သာမန္မွ်သာ သိရပါသတည္း။

                                                                                         တကၠသိုလ္ေက်ာင္းတုိက္မဂၢဇင္း
                                                                                         ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၉၃၂။